Beslenme İlkeleri

Diyabet ve Beslenme

Diyabet, vücudunuzunda pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da ürettiği insulin hormonunun etkili bir şekilde kullanılamaması durumun da gelişen ve ömür boyu süren bir hastalıktır. Sonuç olarak kişi, yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve kan şekeri yükselir (hiperglisemi).

Diyabeti olmayan bir birey kan şekeri düzeyi açlık halinde 120 mg/dl, tokluk halinde (yemeğe başladıktan iki saat sonra) 140 mg/dl'nin üstüne çıkmaz. Açlıkta veya toklukta ölçülen kan şekeri düzeyinin bu değerlerin üstünde olması diyabetin varlığını gösterir.

İki tip diyabet vardır; tip 1 ve tip 2 diyabet .

Tip 1 Diyabet Nedir?

İnsülin hormonlarının eksikliği sonucu ortaya çıkan Tip 1 diyabet, sıklıkla çocukluk ve gençlik yaşlarında ortaya çıktığı için "Juvenil diyabet" adını da alır. Tip I diyabet insülin yapımında görev alan pankreas beta hücrelerinin tahrip olması ile oluşur.

Tip I diyabet tedavisinde insülin kullanmak gerekmektedir. Çünkü insülin hormonu vücutta yeterli derecede yoktur ve dışarıdan alınması gerekmektedir.

Diyabette, beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesinin amacı diyabetli bireyin hayatı boyunca uygulayabileceği en ideal beslenme programını oluşturarak;

  • Kan şekerini normal sınırlar içinde tutmak,
  • Hiperglisemi (kan şekeri yüksekliği) ve hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) gibi durumları önlemek,
  • İdeal vücut ağırlığını sağlamak ve korumaktır.

Yukarıda amaçlara ulaşabilmek için Tip 1 diyabetli bireye;

  • Bireysel özelliklerine, günlük yaşam planına, beslenme alışkanlıklarına ve insulin tedavi şemasına uygun yeterli miktarda ve uygun zamanda yemek yemesi,
  • Kan şekeri kontrolü için gereksinimine uygun miktarlarda karbonhidrat içeren besinleri tüketmesi,
  • Besin tüketiminde çeşitliliği sağlaması,

Besinlerle alınan posa miktarını arttırması gibi hayati konuların anlatılması ve günlük yaşamına uygulanması gerekir. Bu konularda bir diyetisyenden yardım almak en iyi sonucu sağlar. Diyabet tedavisinde kişiye uygun olan egzersiz tipi ve programı uygulanması da son derece önemlidir. Egzersize başlarken süre kısa tutulmalı (günde 5-10 dakikayla başlanmalı) ve giderek arttırılmalıdır.

Tip 2 Diyabet Nedir?

Herkeste, her yerde, her yaşta diyabet teşhis edilebilir.

  • Ailesinde diyabetli olanlar,
  • Şişman kişiler,
  • 4 kg'dan daha ağır bebek doğuran kadınlar,
  • Stres altında yaşayan kişilerde diyabetin görülme riski daha yüksektir.


Ayrıca pankreasın kronik iltihabı, pankreas tümörleri ve ameliyatları ile hipertiroidi, akromegali gibi bazı hormon hastalıkları Tip 2 diyabete yol açabilir.

Beslenme Tedavisinde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Diyabette tedavinin amacı kan şekerini normal sınırlarda tutarak di­yabete bağlı gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya çıkışını engellemek veya önlemek, yaşam süresini ve kalitesini yükseltmektir.

Diyabeti kontrol altına almanın ilk adımı onu öğrenmektir.

Tip 2 diyabette, beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesinin amacı diyabetli bireyin hayatı boyunca uygulayabileceği en ideal beslenme programını oluşturarak;

  • Kan şekerini normal sınırlar içinde tutmak,
  • Hiperglisemi (kan şekeri yüksekliği) ve hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) olaylarını önlemek,
  • İdeal vücut ağırlığını sağlamak ve korumak,
  • Diyabetin ileri dönemde ortaya çıkabilecek kronik hastalıklarını önlemek ve tedavi etmektir.

Bunun için tip 2 diyabetli bireye,

Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri; yaşına, bo­yuna, vücut ağırlığına, fiziksel aktivite durumuna, sosyo­ekonomik durumuna ve beslenme alışkanlıklarına göre kişiye özel olarak hazırlanır. Beslenme programı ki­şiye özeldir.

Diyabetli bireyler yeterli ve dengeli beslenebilmeleri için enerji ve tüm besin ögelerinden önerilen miktarlarda almaları gerekir.

Enerji
Uygun vücut ağırlığının sağlanması ve sürdürülmesi diyabetin kontro­lünde büyük önem taşımaktadır.
Diyabetik bireylerin enerji gereksinmeleri saptanıp, kendilerine uygun enerjiyi diyetle almaları arzu edilen vücut ağırlığının sağlanması açısından önemlidir.

Karbonhidratlar
En önemli enerji kaynağıdır. Günlük diyetle mutlaka alınmalıdır. Toplam alınan günlük kalorinin yaklaşık % 50- 60 karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Diyabetli bireye karbonhidrat kaynağı olarak önerilen besinler; tam taneli tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, sebzeler, meyveler, süt ve süt ürünleridir.

Diyette posa miktarını artırmak için; kepekli ekmek ve bulguru tercih etmek, meyve/sebze miktarını artırıp günde en az 5 porsiyon tüketmek, öğünlerde salatayı artırmak ve haftada 2-3 porsiyon kurubaklagil tüketmek gerekir.

Proteinler
Vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli görevleri vardır.
Günlük alınan toplam kalorinin % 12- 15'i proteinlerden gelecek şekilde ayarlanmalıdır.
Et, süt, balık, yumurta, yoğurt, peynir en iyi protein kaynağıdır.

Yağlar
Yüksek enerji veren besin ögeleridir. Besinlerle alı­nan yağ ve kolesterol miktarının fazlalığı şişmanlığa ve kalp damar hastalıklarına yol açabilir. Günlük alınan enerjinin % 30’u yağlardan gelecek şekilde düzenlenmelidir.

Diyabette fiziksel aktivite
Diyabette kan şekeri kontrolünde beslenme ve ilaç kullanımı kadar fiziksel aktivite de koruyucu etki göstermektedir. Fiziksel aktivite besinlerin parçalanması sonucunda oluşan şekerin emilerek kana geçmesinden sonra hücreler tarafından kullanımı hızlandırır. Böylece kan şekerinde düşme sağlanır. Özellikle vücut ağırlığı kontrolünde fiziksel aktivite önemli bir yer tutmaktadır.